UX Designer olmanın şartlarını daha önceden sizlerle UX Tasarım Nedir? yazımızda paylaşmıştık. İşte tasarım odaklı düşünme de bunlardan biri. Tasarım odaklı düşünce; ekiplerin kullanıcıları anlamak, sorunları yeniden tanımlamak, varsayımlara meydan okumak ve test aşamasında yenilikçi çözümler oluşturmak için kullandıkları herhangi bir doğrusallığı olmayan yinelemeli bir süreçtir ve UX tasarımı sürecinde çok büyük bir önem arz etmektedir. En genel tanımıyla tasarım odaklı düşünme problemleri çözmek için çözüm odaklı bir yaklaşım sağlayan bir tasarım metodolojisidir.
Tasarım Düşüncesi Neden Bu Kadar Önemlidir?
Kullanıcı deneyimi tasarımında, kullanıcıların davranışlarındaki ve ortamlarındaki hızlı değişiklikleri anlamak ve ele almak için beceriler geliştirmek çok önemlidir. Sektörde bulunduğunuz süre zarfında bu beceri gün geçtikçe daha da iyileşmelidir. Tasarım ekipleri, kötü tanımlanmış veya bilinmeyen problemleri çözmek için tasarım odaklı düşünmeyi kullanır. Bu sayede insanı merkez alarak kullanıcılar için en önemli olana odaklanabilirler.
Tasarım odaklı düşünme, tüm tasarım süreçleri arasında “kalıpların dışında düşünmek” ve “görünmeyeni görmek” için en ideal yoldur. Bu yöntem ile ekipler kullanıcıların ihtiyaçlarını karşılamanın yeni yollarını ortaya çıkarmak için daha iyi UX araştırması, prototip oluşturma ve kullanılabilirlik testi yapabilir. Aynı zamanda ekipler çığır açan çözümler üretme özgürlüğüne de sahip olur. Tasarım odaklı düşünmenin kullanıcı deneyimine bu kadar yararlı olmasının sebebi; yanlış tanımlanmış veya bilinmeyen karmaşık sorunların üstesinden gelmek için insan ihtiyaçlarını anlayarak, sorunu insan merkezli yollarla yeniden çerçevelendirerek, birçok fikir oluşturması ve uygulamalı bir yaklaşım benimsemesidir.
Tasarım Odaklı Düşünme Süreci 5 Adımdan Olurşur
Stanford’daki Hasso-Plattner Tasarım Enstitüsü tarafından önerilen beş aşamalı Tasarım Düşünme modeline odaklanacağız.
Temel tasarım düşüncesi beş aşama içerir:
- Empati Kurma: İlgili insan ihtiyaçlarını anlamak.
- Problemi Tanımlama: Problemi insan merkezli yollarla yeniden çerçeveleme ve tanımlama.
- Fikir Oluşturma: Tanımlanan probleminin ya da gelişimin çözümü üzerine fikirler oluşturmak.
- Prototipleme: Çıkan ürünün prototipini oluşturarak uygulamalı bir yaklaşım benimsemek.
- Test Etme: Çıkan ürünü son aşamada deneyimleyip, çözüm üretmek.
Bu beş aşamanın uygulanma sürecinden sonra en çok yanlış tanımlanmış veya bilinmeyen sorunların cevaplarını bulmuş oluruz.
1.Empati Kurma
Tasarım Odaklı Düşünme sürecinin ilk aşaması, çözmeye çalıştığınız sorunu empati ile beraber ele almaktır. Bu aşama uzmanlara danışarak insan deneyimlerini ve motivasyonlarını anlamak için kullanıcıları gözlemleyerek, onlarla iletişime girerek ve empati kurarak ilgi alanları hakkında daha fazla bilgi edinmeyi içerir. Ayrıca fiziksel çevreye kendinizi kaptırıp ilgili konular hakkında daha derin bir kişisel anlayış kazanabilirsiniz. Empati, tasarım düşüncesi gibi merkezi insan olan bir tasarım süreci için çok önemlidir. Çünkü tasarım düşünürlerinin kullanıcılar ve ihtiyaçları hakkında öngörü kazanmalarını sağlar. Dünya hakkındaki kendi varsayımlarını bir kenara bırakmalarına izin verir.
Bu aşamada kullanıcıların ihtiyaçları ve söz konusu ürünün geliştirilmesinin altında yatan problemler hakkında mümkün olan en iyi anlayışı geliştirmek için önemli miktarda bilgi toplanır.
2. Problemi Tanımlama
Tanımlama aşamasında, Empati yapma aşamasında oluşturulan ve toplanan bilgiler bir araya getirilir. Bu aşama tüm ekibin belirlenen temel sorunları tanımlamak için gözlemlerin analiz edileceği ve sentezleneceği yerdir. Problemi mümkün olduğunca insan merkezli bir ifade ile tanımlanması esas alınmalıdır. Sorunu kendi isteğiniz veya şirketin bir ihtiyacı olarak tanımlamak yerine insanların ihtiyaçlarına yönelik tanımlamalısınız. Örneğin, “Gençler arasında çevreci ürün pazar payımızı %5 artırmamız gerekiyor” yerine “Gençler gelişmek ve sağlıklı bir geleceğe sahip olmak için çevreci ürünlere ihtiyaç duyar.” demelisiniz.
Tanımlama aşaması; ekibinizdeki tasarımcıların özellikleri, işlevleri ve sorunları çözme becerilerine yön verecektir. Kullanıcıların sorunlarını minimum güçlükle kendi başlarına çözmelerine olanak tanıyıp diğer unsurları oluşturmak için de fikirler toplamasına ön ayak olacaktır.
Tanımlama aşamasında, çözüm fikirleri ararken yardımcı olabilecek sorular sorarken üçüncü aşama olan Fikir aşamasına geçmeye başlayacaksınız. Soru: “Gençleri kendilerine fayda sağlayan ve aynı zamanda bizim de dahil olduğunuz bir eylemi gerçekleştirmeye nasıl teşvik edebiliriz?”
3. Fikir Edinme
Tasarım Odaklı Düşünme sürecinin üçüncü aşamasında, tasarımcılar fikir üretmeye hazırdır. Empati kurma aşamasında kullanıcılarınızı ve ihtiyaçlarını benimsediniz sonra Tanımlama aşamasına geçip gözlemlerinizi analiz edip sentezlediniz ve sonunda insan merkezli bir problem ifadesi elde ettiniz. İlk iki aşamada gelecek aşamalar için sağlam bir arka plan edindiniz. Artık “kalıpların dışında düşünmeye” ve “görünmeyeni görmeye” başlayabilirsiniz. Problemi saptarken alternatif yollar arayabilmek bu aşamada çok önemlidir. Beyin Fırtınası, Olası En Kötü Fikir ve SCAMPER gibi yüzlerce Fikir Oluşturma tekniği vardır. Beyin fırtınası ve Olası En Kötü Fikir oturumları tipik olarak özgür düşünceyi teşvik etmek ve problem alanını genişletmek için kullanılır. Fikir oluşturma aşamasının başında olabildiğince çok fikir veya sorun çözümü elde etmek önemlidir. Fikirlerinizi araştırmanıza ve test etmenize yardımcı olması için Fikir aşamasının sonunda başka bir Fikir Oluşturma tekniklerini seçmelisiniz, böylece bir sorunu çözmenin veya onu aşmak için gerekli unsurları sağlamanın en iyi yolunu bulabilirsiniz.
4. Prototip Oluşturma
Prototip aşamasında tasarım ekibi artık ürünün küçültülmüş versiyonunu veya üründe bulunan belirli özellikleri üretip, önceki aşamada oluşturulan problem çözümlerini incelemeye başlayacaktır. Prototipler, ekibin kendi içinde, diğer departmanlarda veya tasarım ekibinin dışındaki küçük bir grup insan üzerinde paylaşılabilir ve test edilebilir. Bu deneysel bir aşamadır. Amaç, ilk üç aşamada belirlenen sorunların her biri için mümkün olan en iyi çözümü belirlemektir. Çözümler prototipler dahilinde hayata geçirilir ve tek tek incelenir. Bunun sonucunda kullanıcı deneyimleri baz alınarak ya kabul edilir ya da reddedilir. Test aşamasında reddedilme sonucu ürün yeniden incelenir ve iyileştirilir. Bu aşamanın sonunda, tasarım ekibi ürüne özgü kısıtlamalar ve mevcut problemler hakkında daha iyi bir fikre sahip olur.
5. Test
Tasarımcılar veya değerlendiriciler, prototip oluşturma aşamasında belirlenen en iyi çözümleri kullanarak tüm ürünü iyice test eder. Bu, beş aşamalı modelin son aşamasıdır. Yinelemeli bir süreçte, test aşamasında elde edilen sonuçlar genellikle bir veya daha fazla sorunu yeniden tanımlamak ve kullanıcıların anlayışını, kullanım koşullarını, insanların nasıl düşündüğünü görebilmek için kullanılır. Sorunların çözümlerini ortadan kaldırmak, ürün ve kullanıcılar hakkında olabildiğince derin bir anlayış elde etmek için değişiklikler ve iyileştirmeler yapılır.
Tasarım Düşüncesinin Doğrusal Olmayan Doğası
Kullanıcı testinde mantıklı bir sonuçla bir aşamanın diğerine götürdüğü doğrudan ve doğrusal bir Tasarım Düşünme sürecini özetlemiş olabiliriz. Ancak pratikte işlem daha esnek ve doğrusal olmayan bir şekilde gerçekleştirilir. Örneğin, tasarım ekibindeki farklı gruplar aynı anda birden fazla aşamayı yürütebilir veya tasarımcılar fikirlerini hayata geçirmelerini ve problem çözümlerini görselleştirmelerini sağlamak için tüm proje boyunca bilgi ve prototip toplayabilir. Ayrıca, test aşamasından elde edilen sonuçlar, kullanıcılar hakkında bazı öngörüler ortaya çıkarabilir ve bu da başka bir beyin fırtınası oturumuna (Fikir) veya yeni prototiplerin geliştirilmesine (Prototip) yol açabilir.
Beş aşama her zaman sıralı ilerlemez. Daha doğrusu belirli bir sırayı takip etmeleri gerekmez. Sıklıkla paralel olarak gerçekleşebilir ve yinelemeli olarak tekrarlanabilirler. Bu nedenle aşamalar, sıralı adımlardan ziyade bir projeye katkıda bulunan farklı yöntemler olarak anlaşılmalıdır.
Tasarım Odaklı Düşünme, tasarıma yönelik somut ve esnek olmayan bir yaklaşım olarak görülmemelidir; yukarıdaki şemada tanımlanan bileşen aşamaları, tipik olarak gerçekleştireceğiniz faaliyetler için bir kılavuz görevi görür. Belirli projeniz için en saf ve en bilgilendirici öngörüleri elde etmek için, çözüm alanını genişletmek ve mümkün olan en iyi çözümleri sıfırlamak için bu aşamalar değiştirilebilir, eşzamanlı olarak yürütülebilir ve birkaç kez tekrarlanabilir.
Tasarım odaklı düşünme şemasından da görebileceğiniz gibi beş aşamalı modelin temel faydalarından biri, sonraki aşamalarda edinilen bilginin önceki aşamalara geri bildirimde bulunma şeklidir. Bilgi sürekli olarak hem problemin anlaşılması ve çözüm alanları hem de problem (ler) i yeniden tanımlamak için kullanılır. Bu, tasarımcıların yeni öngörüler kazanmaya devam ettiği, ürünü ve olası kullanımlarını görmenin yeni yollarını geliştirdiği ve kullanıcıların ve karşılaştıkları sorunların çok daha derin bir anlayışını geliştirdikleri sürekli bir döngü yaratır.
